Daniel Dal hnihnak chungah kan hmuhmi cu Nebukhadnezzar mang le a sullam kong deuh hi a si. Cucu a mah chan chung i a tlung dingmi thil hna le a ra laimi chan chungah a hung cang te dingmi Pennak kong pawl an si.
"Hi biathli keimah sinah phuan a sinak cu, keimah cu minung vialte lakah ka fim bik caah a si lo, sihmanhsehlaw siangpahrang nih na lung chungah a lutmi ruahnak cu na hngalh khawh nakhnga le a sullam na fian khawh nakhnga caah a si. Khua na cuanh lioah, maw siangpahrang, milem nganpi pakhat na hmuh. Hi milempi cu a ngan ngaingaimi a si i cer dekduk piin a um i na hmaiah cun a dir zengzung ko i zoh ah khin ṭihnungpi a si.
Cu milem lu cu sui thiang a si, a ṭang le a ban cu ngun an si, a paw le a phei cu dar an si, a ke cu thir an si, a kepha cu a cheu thir, a cheu tlak an si. Na zoh ko lioah cun, minung kut i cawhmi a si lomi lung pakhat tlang cungin a rung ril i milempi cu thir le tlak aa cawhmi a ke ah khan a den ciammam i a kuai dih. Na zoh ko lioah cun, minung kut i cawhmi a si lomi lung pakhat tlang cungin a rung ril i milempi cu thir le tlak aa cawhmi a ke ah khan a den ciammam i a kuai dih. Khi tikah thir le vawlei le dar le ngun le sui cu an i cheu an i hmal dih cikcek i ṭhal caan i phuhri i favai cu thli nih a choih hna bantuk khin an choi dih i an lohnak zawn hmanh hngalh an si lo. Sihmanhsehlaw milem a dengtu lungpi cu tlang nganpi ah a cang i vawlei vialte kha a khat dih."(Daniel 2:30-35)
Nebuchadenezzar siangpahrang nih a hmuhmi langhnak a sullam cu hi hi an si:
- Milem nih a langhter duhmi cu "Pennak"(Empire) a si.
1. A luu ah Sui timi nih a langhtermi cu Babylon Siangpahrang Nebuchadnezzar pennak (Babylonian Empire) a si. Pathian nih Israel pennak cu B.C 606 ah Nebukhadnezzar Siangpahrang kut chungah a rak chanh.
2. A Taang le a Baan i Ngun nih a langhtermi cu Pennak pahnih an si i Medo le Parsians Pennak (Medes-Persian Empire) an si. B.C 539 ahhin Medo le Perdian Siangpahrang pahnih an rak i fonh i Babylon Siangpahrang cu an rak doh i an rak tei hnu in pennak cu an rak lak dih.
3. A Paw le a Phei i Dar nih a langhtermi cu Greek Siangpahrang Alexander pennak( Grecian Empire) a si. Alexander Siangpahrang nihhin B.C 334 in 330 tiang Medo le Persian pawl cu an rak doh hna i Pennak zong an rak lak dih, Alexander Siangpahrang cu a rak tthawn tuk caah Vulei cung dihlak hmanh hi a rak lak dih deng mang, a tu i Siangin kan kainak India ram tiang hmanh hin a rak lak dih.
4. A Kee ah Thir nih a langhtermi cu Rome pennak (Roman Empire) a si. B.C 63 lio ah Rome pawl nih Alexander Siangpahrang cu an rak doh i Pennak cu an rak lak ve. Thir cu zeidang nak in a tthawn deuh bantuk in, Rome pennak cu a dang pennak vialte nak in a hung tthawng deuh. Rome pennak cu a tthawng deuh mi le a Der deuhmi pennak tiah an rak i tthen. Cu pennak pahnih hna cu Ni chuahlei pennak (Eastern Roman Empire) le Nitlaklei pennak (Western Roman Empire) tiah auh an i. Ni chuahlei pennak i an khualipi cu Constantinople tiah kawh a rak si i Ni tlaklei pennak i an khualipi cu Rome a rak si.
5. A kephah ah a cheu Thir, a cheu Tlak: Hihi Rome pennak a thok tthan dingmi a si, tiah zumh a si.
Atu kam caan, Milem kee Thir pennak (Rome pennak) le hi Kephah penak timi a tho tthan te dingmi, Rome pennak karlak ah kan um.
Rome pennak hi vawlei tuanbia ah kan hmuhmi pennak dang he aa lo deuh lo. Babylon pennak cu a dih caan fiang tein a hngalh khawh a si, Greek pennak zong a dih caan fiang tein hngalh khawh a si ve ko. Sihmanhsehlaw Rome pennak cu zeitik set ah a dih ti awk um lo in, a tlau. Phun dang in kan chim ahcun,Rome pennak cu a thi taktak lo, vawlei chung ah lang loin aa phum i hmailei caan khat khat ah a lang tthan te lai, tinak khi a si. Hi Kee Phah pennak (a tho tthanmi Rome pennak) caan chung ahhin, Tlang Cung in a rung rilmi LUNG timi Jesuh Khrih pennak kha vawlei cung ah a tlung te lai.
Hi zawn ahhin pakhat te vun chap chih ka duhmi cu, Rome pennak lio ahhin Khrihfa pawl hi an rak teem ngai ngai i hremnak phun zakip le thahnak tiang in an rak tuar; kan Bawipa Jesuh Khrih Valam cung i a thattu zong kha mah hi Rome Ralkap hi an rak si.
Sianhsehlaw hi caan ahhin Khrihfa zong an rak karh tuk tthiam tthiam i Ni chuahlei pennak ah siseh, Ni tlaklei pennak ah siseh Pathian thawngtha bia cu a rak karh tuk leng ah Khrihfabu zong tampi an rak karh. Amah belte cu Ni chuahlei pennak ahhin, duhsah duhsah tein, Musilm (Barbarian) pawl an rak lut i an hun tthawn deuh deuh caah Pathian thawngtha zong duh poah in an rak chim ngam ti lo.
Cucaah Ni chuahlei i a ummi Khrihfa tam deuh cu Ni tlaklei ah an rak i tthial dih. Caan sau nawn a rauh hnu ahcun, Ni chuahlei Rome ram cu a zapi tein Musilm pawl nih an lak i Musilm ram ah a hung cang beh. Cu ram hna cu, a tu i Egypt, Iraq le Syria ram te hna khi an si.
A si nain Ni tlaklei pennak ahcun Pope hi a hung tthawng chin lengmang i ram uknak zong a kut chung i a chiah lengah Vawlei (Land) heaapehtlaii nawlngeihnak zong a kut ah a hung um dih. Cu ti cun, Ni tlaklei Khrihfa cu an dihlak in Pope (Raman Catholic) kut tang ah an hung um dih. A.D 500 in A.D 1500 (kum 1000) leng hi RC (Roman Catholic) nih Khrihfa Biaknak poah poah cu an rak uk dih.
Cu hnu ah RC zumhning a pom kho deuh lomi Zumtu cheukhat hna nih RC Buu kal tak in Buu thar an rak dirh. Cu buu thar diehnak cu thlennak caan (reformation period) tiah an ti. RC chuah tak in buu thar a dirhmi pawl cu dodaltu (Protestant) ti zong in RC lei nih an rak auh hna. R.C (Roman Catholic) Biaknak tang ah a um lomi Khrihfabu poah poah cu nihin tiang Protestant tiah kawh kan si thai ko. Hi ti ka ttial tik ah, R.C Biaknak hi a hman lo tiah ka soinak a si lo; Protestant pawl kan rak i thohkehnak te kha vun langhter ka duh caah si.
6. "Minung kut in cawhmi a si lomi tlangcung in a rungril i Milem a khuai cikcektu" nih a langhtermi cu a ra dingmi Kan Bawipa Jesuh Khrih i
pennak kha a si. Cucu minung thazaang tthawnnak in dirhmi pennak si loin, amah Pathian hrim hrim nih a dirh te laimi pennak a si. Cu pennak chung ahcun kan Bawipa Jesuh Khrih hrim hrim nih daihnak he a kan uk lai caah pakhat le pakhat, ramkhat le ramkhat i dohnak zong a um ti lai lo.Cu pennak cu zungzal in a hmunmi Pennak a si lai.
Cu pennak chung Jesuh Khrih nih vawlei cung ah a hram a thok cang i atu hi khamhnak thawngtha hmang in chungtel sawm cuahmah lio caan a si. Khrih nih a pum in pennak a thok ahcun member luh an phih cang te lai caah luh khawh a si te ti lai lo. Cucaah atu Ni hi nang le kei kan caah Khrih pennak chung luh caan aa awn liote a si.
No comments:
Post a Comment