Kain Nih Khuazei Ram Nu Dah A Thit?

Biahmaithi:

“Pathian nih a cawikhawh lomi lungtum a ser kho hnga maw?; Pathian nih a mah le mah aa cawi kho hnga maw?; Pathian nih a pummi thir awng chungah a permi kheng a rawn kho maw? Ti bantuk biahal hman hi hruh a si. Pathian hi cu fimnak he rian a tuanmi a si caah kan ruahnak hrutpi he a thiltuahmi hngalh kan timh caan poah ah ‘Pathian aa palh’ tiah a phi kan chuah tawn: asinain aa palhmi cu kan mahtu kan rak si.  Kain nih khuazeiah dah nupi a thit? timi biahalnak kan tuah poah ah Lai miphun nih kan palh tawnmi pakhat cu Kain dirhmun siloin kan mah dirhmun zulhin phit kan timh sual tawn, mi hi a si. Kain nupi thitnak cu a mah Kain chan ah a si bantuk in, Kain chan dirhmun ah kan i chiah i, Genesis cauk a rel hmaisabiktu Israel mipi nih zeitindah hi tuanbia hi an lungfianning a si, timi ruat bu tein hi biahalnak hi kan leh le kan fiangter a herh.

A. Kain A Zamnak Ram Min In Fiangternak: Kain cu a chuahnak tha tein kan hngalh. “Adam nih a nupi Eve cu a hngalh i fa a pawi i fapa, Kain a hrinpiak” (Gen. 4:1). ‘Kain’ timi a sullam cu “hrin chuak” tinak a si. Kain a chuah hnu caan tlawmpal ah a nau “Abel” cu a hung chuak ve. “Abel” timi a sullam cu “thaw or chikhatte ca” tinak a si. Hi nih hin a rauh hlan i a cungah a tlung dingmi thil a hmuh sak.  Kain cu a nau, Abel a thah dih in Eden nihchuah lei “vahvaihnak ram” timi ah a va kal v.16. Hold dang Baibal ahcun “vahvaihnak ram” timi hi “the land of Nod” tiah a ti. A sullam cu aa khat ko. Hika zawn i “land or ram” timi biafang kan hmuh ruangah hin Kain nupi cu Nod ram mi a si caah Kain chan ah khan ramdang (Nod) ah minung dang an rak um cang, tiah kan ruah sual tawn. Asinain Genesis cauk hi Kain chan in chan tampi hnu ah tuanbia bantukin Moses nih a hun tialmi a si, tihi kan hngalh a hau. Kain cu atu Eden nichuah lei vahvaihnak ram ah khin a rak zam, tiah Moses nih a tialmi a si.

Nod timi cu ‘vahvaih’ tinak a si bantukin ‘Nod ram’ timi cu Kain a vahvaihnak ram, tiah  Moses chan Israel mipi nih an hngalhmi ram min khi a si. Tahchunhnak ah “Hi kaa lungpi cung ahhin, ka nupi he, kan i umh hlanah, caan kan rak hmangti” tiah ka ti. Lungpi cungah caan kan rak hman lioah khan atu kan nu hi ‘ka nupi’ a rak si rih lo nain hi bia ka chim lio ahhin cun ka nupi a si cang. Cu bantukin Nod ram timi hi Kain chan ahcun Nod ram tiah auh a rak si rih lo nain Moses nih Genesis cauk a tial lio tu ahcun mipi nih Nod ram, tiah an hun auh cang.

Hi bantuk tahchunhnak a dang Baibal ah tampi a um nain pakhat tein ka hun belhchap hmanh lai. “Abraham cu Negeb ram in Bethel leiah a kal” (Genesis 13:3), tiah kan hmuh. Abraham a rak kal lio ah khan hi ka hmun hi ‘Bethel’ tiah auh a rak si rih lo. Kum tampi a rauh hnu ah Jacob nih hi hmun hi “Bethel”, tiah min a hun sakmi a si (Genesis 28:19). Asinain Moses nih Genesis cauk a tial lio caan ah khan cun mipi nih kha hmun kha Bethel, tiah an rak auh diam cang. Cucaah Abraham chan ahcun Bethel a rak si rih lo nain Genesis cauk tial lio caan ah mipi nih an auhnak min kha hmang in ‘Bethel’ ah a kal, tiah Moses nih a tial ko hih! Cubantukin Nod ram timi zong hi Kain chan ahcun Nod ram tiah auhmi a rak si rih lo: Moses chan mipi auhnak min tu khan tialmi a si. Cucaah Kain chan ah Nod ram ah mi tampi an rak um cang, tiah a ruatmi kan um sual ahcun a rannak in kan let a hau lai.

B. Kain A Dirhmi Khua Min In Fianternak: “…cun Kain nih cun khuapi pakhat a ser i cu khua cu a min ah a fapa min chuankhan in Enok a sak” (Gen. 4:17b), tiah kan hmuh. Nihin kan chan dirhmun in kan ruah ahcun “city/khuapi” timi cu teihinn sangsang umnak khualipi khi kan mitthlam ah a cuang. Sihmanhsehlaw Genesis 4:17 i ‘khuapi/city’ timi biafang hi a Hebrew biafang suallam ahcun “kiangkamh a ngei khua” tinak sawhsawh a si. Inn kua inn hra te lawng umnak khua zong a si kho ko. A biafang sullam nih khua nganpi a sawhduhnak a si hrimhrim lo. Kain a zamnak kha miphun dang hna khua a si hrimhrim lo ti a fiannak cu “a dirhmi khua kha a hrinchommi, a fapa min Enoch bak a rak sak. Cu caan thok cun Israel mipi nih Enoch khua, tiah an rak auh thai ko. Cucaah Kain hi vawleicung nu/pa hmaisacem Adam le Eve fapa a si bantukin,  ram dang nu duhduh in thim awk a rak ngei hrimhrim lo, tihi kan hngalh a hau.

C. Kain Biachim Mi In Fianternak: “…kei cu mivakvai ka si cang lai i a ka hmumi paoh nih an ka thah lai” (Gen. 4:14b), tiah Kain nih Bawipa sinah a timi kan hmuh. Kha lio caan ah khan Adam le Eve tefa siloin midang, miphun dang le ramdang mi rak um hna sehlaw Kain nih hi bia a chim hnga lo. Zeicatiah Kain hi Pathian tihnak lungthin a ngeimi a si lo. Ka kalnak kipah Pathian thlarau nih a ka dawi, a ka hmuh timi ruahnak a pawimi a si lo, ti cu a nau a thah lio i “..ka nau cawngtu maw ka si” (Gen. 4:9), tiah Pathian bia a rak lehning khan a fiang ko.

 Kain nih a ttih mi cu minung ral lawnglawng a si. Ram dang miphun hna cu rak um hna sehlaw, Kain hi nuam tuk in a zam ding a rak si ko nain nuam tuk in a zam ngam lonak a ruang cu kha lio vawlei cungah Kain nih Abel a thah, ti a hngal lomi minung pakhathmanh an rak um lo zeicatiah an mah unau rual lawng vawlei cungah an rak um rih. A ka hmumi poah nih a kan thah lai, tiah a tinak  hi, an unau cio asimi Abel thattu a si ruangah mivialte a cungah an thin a hun cio ruangah sisehlaw a dawh bik. Hi vialte nihhin  Kain chan ahkhan vawlei cungah Adam le Eve fale hna chim lo, hohmanh an rak um rih lo, tihi alawk tha loin fiangter.  

D. Baibal Tuanbia Umkalning In Fianternak: Genesis 4:18 kan zoh tikah,  Kain tefa hna kong kan hmuh. Kain nih Enoch a hrin, Enoch nih Irad a hrin, Irad nih Mehujael a hrin, Maujael nih Methushael a hrin, Mathushael nih Lamech a hrin, tiah kan hmuh”. Kain fapa Irad in Mathushael tiangah hin an nupi le min pakhat hmanh langhter a si lo nain “Lamech nih nupi pahnih a thit i cu hna cu Adad le Zillah an si”, tiah v.19 nak ah kan hmuh.

Lamech hlan chim mi vialte hi nupi loin fa an hring tinak siloin nupi pakhat lawng a ngeimi an si caah an nupi le kong langhter a hau lo. Lamech tu cu hoining loin pahnih a ngeih ruangah langhter an si. Cucaah an dih lakin nupi an ngei dih. Khuazeidah dah nupi cu an lak cio hnga?

Seth a chuah ah khan Adam cu kum 130 a si (Gen. 5:3). Cu hnuah cun Adam cu kum 800 a nung rih. Fapa le fanu dang a gneih hna i kum 930 a si ah a thi (Gen. 5:4), tiah kan hmuh.  Tha tein hi cacang hi kan zoh tikah Moses nih Adam tefa hna tuanbia hi a dihlak in Genesis cauk ah a langhter dih lo, tihi a fiang. Kain le Seth karlak fanu zeizet an um hi a langhter lo ai. 

Asinain fanu tampi an um ti cu a fiang  zeicatiah Genesis 5:5 ah “cun fapa le fanu dang a ngeih hna…(ASV)” tiah a ti khih! “dang” timi  nih a fianter mi cu kha hlan ahkhan fanu dang a rak ngeih cang hna, tinak a si. Cucaah kha lio vawlei cung nu umchun cu Adam fanu hna lawng an rak si. 

E. Asiah Cun Kain Nih A Thitmi Cu Hodah Si Kun: Pathian nih Adam caah a serpiak bantuk in, Kain caah a dang tein nu pakhat a serpiak ve khawh men: Pathian caah a si kho lomi zeihmanh a um lo caah, hi thil hi a cang kho mi a si ko. Asinain Baibal nih khuazei hmanh ah Kain caah a dang tein nupi serpiak a si, timi hi a chim bal lo. Kain caah dang tein nupi serpiak a si ahcun Enoch ca zongah a dang tein ser than a hau ve hna, cun Seth ca zongah a dang tein serpiak than a hau hnga etc. Cucaah hi thil hi aa dawhtlak lomi le tehte a ngei lomi ruahnak a si.

Kain nih a far, Adam fanu a thit:a cunglei ah kan langhter cang bantukin Kain chan i vawlei cung nu umchun cu Adam fanu hna  kha an rak si. Cucaah Kain nih Adam fanu (a far nu) kha a rak thit, tihi fiang tein kan chim khawhmi a si. Kum 21th minung dirhmun in kan ruah ahcun a si kho lo, kan ti men lai nain Kain dirhmun in ruah ahcun hihi a si khawh lonak pakhat hmanh a um lo. “Mah le far thit cu a si kho lo…Baibal zong nih a duh lo” na ti men lai.

Rome 4:15 ah, “Nawlbia a um lonak hmun ah, nawl buar a um lo”, tiah a ti. Adam chan in Moses chan tiang, mah far le an thit lo ding timi nawlbia a um lo. Pathian nih a pe hna lo! Mah far le thit khamtu  nawlbia pek a si cu Leviticus 18: lawngah a si. Cun nawlbia/zulhphung timi hi thil um kalning a dik lomi a um ruangah maw, asiloah, hngalh ciami le a cang kho dingmi sualnak a um lawngah chuah a si. Tahchunhnak ah, “khawbawi pakhat nih kan khua ah zu a dingmi cu phaisa 1000 liamter nan si lai”, tiah nawlbia a chuah. Hi kaa khua ahhin zu ding pakhat hmanh um bal hna hlah sehlaw, hi nawlbia hi chuah a hau hnga lo. Hi nawlbia chuah a hauhnak cu khua chungah zu ding an um caah maw, asiloah zu din timi kha mipi caah hngalh cia mi thil a si ruangah maw, a si hrimhrim lai. 

Cu bantukin Moses chan ah Pathian nih “Nan nih lakah a hohmanh nih mah he aa naihmi rualchan nan thi hna lai lo” (Levticus 18:6) tiah, nawlbia a chuah tikah a fiang mi cu chungkhat naihniam thitumnak kha a rak um, tinak a si. Cucaah Kain nupi cu a farnu a si, tihi a fiang ko. Hihi Moses chan lio Israel mipi hmanh nih an cohlan mi a si caah kan nih nihcun fawi tein kan cohlan awk a si ko.