Aruang tampi lak ah a si kho mi cu nu nih kan dawtmi pa kong theihding zat in kan thei lo i pa nih kan dawtmi nu kong theihding zat in kan theih lo ruangah a si kho. Cucaah, Nu hna nih kan dawtmi pa kong (nupi le sinah chim a har tung mi thil hna) theih aherh mi tampi lakah tlawmte hi langhter ka duh. A tanglei i tialmi hna hi research(hlathlainak) tuahmi chungin tampi lak i tial chihmi a si caah, a palhmi zong a um kho ko nain nu pawl caah bawmtu cu a si theu lai tiah zumhnak ka ngei.
A. Nu Nih a Dawtmi a Pasal he Pehtlaihnak ah Theih a Herhmi
1. Na duh/dawtnak lawng kha a za lo
Nupi hna, nan vale nawl kha ngai hna u, cucu Khrihfa nan si bantukin nan tuah awk a si (Kol.3:18)
Mi tampi nih nu le va i pehtlaihnak ah hin duh/dawtnak (love) hi a biapi bik ah kan rak ruahtawn. Sihmanhseh law research (hlathlainak) nih a langhter mi cu Pa 100 lak ah 80 nih“a dawtmi a nupi sinin hmuh a duhmi le aa ruahchan mi cu upatnak le tihzahthiamnak a si” ti si. Bible zongnih fiangten a langhter (kol.3:18). Kan va le an nawl kan ngaih cu upatnak in langhter awk a si.
Nu tampi cu an pasal le kha an duh/dawt ko hna nain an upat/tihzah ti hna lo. A thenkhat ve cu an pasale an dawt hna i an upat ko hna nain an upat/tihzah nak kha a langhter an thiam lo tik ah tihzah lo le upat lo a lo tawn i an pasal le caah a harbik mi thil a si theutawn i nu le va kar a buai theu tawn. Cucaah, zei tik hmun le caan ah zeitindah na pasal na tihzah/upatnak kan langhter lai?
a. A biakhiahnak kha na upat piak lai
Pa cu innchungkhar ah lu bik an si bantukin a tambik biakhiahnak tuahtu le khuaruat khangtu zong an si. Cu tikah, “an duhbik mi le an herh bik mi cu a dawtmi a nupi nih a ruahnak chuahmi, a khuakhan mi le a biakhiahmi upat piak thiam kha a si” ti si.
Nu tampi nih an i palhtawn mi cu an pasal le biakhiahnak le khuaruahnak kha upat piak cu chimh lo, a tha hrim2 ah a ruat kho lo mi le a a kalh in a kalh piakmi tampi an um. A voi a tam tik ah cu nih cun piahtana a chuahter. Cucaah, piahtana hrial khawhnak lam pakhat cu na pasal kha a nuhrin si nak hrimhrim in a nupi upat a duhmi a si kha philh hlah law na lungtlin lo mi a um hmanh ah a nemnak in fianter khawh i zuam ah cun a tha bik.
b. A thilti khawhnak (abilities) kha na upat lai
Pa hi a tam u cu “an mah tein thil tuanchuah (a hmete a si zongah) i zuam a duh mi” phun an si. Cucaah, an tuah lio mi le an i zuam lio mi thil ah khan “a tuahkhawh ko lai” ti bochan le zumh a herh ngai. Nu tampi cu, holhtamdeuh mi kan si caah pasal le thil an tuahmi an lim hlan le a phi a chuah hlan ah, “na tuahmi hi a tha lo, na thiam lo, a si kho bal lai lo, a tlamtling lo, na thiam lo tuk” tiah ol tein a ka apau mi an um theu. Hi biapawl nih nih an pasal le chungril ah a thli tein an lung a zorter tawn. A then khat cu pasal le thil timi kip ah a herh lo in rak i thlak i an biachim le an ruahnak ngai hmasa lem lo in “cutin na tuah awk si/kha tin na tuah awk si” tiah ruahnak pek phun in aa sawhkalh ngai mi an um theu. Kan pasal le kan bawmhmi a si deuh rua tiah kan ruah theu nain, an caah “hna hnawhnak petu le an thachiat tertu, an thinhun tertu hmanh an rak si deuh tawn” ti a si.
Cucaah, pasal le kha “cu tin na tuah awk/ kha tin na tuah awk a si” tiah chimh len nak in an pawng i daitein um i, an herhnak i rak bomh i “na tuahkhawh ko lai/ na tuahkhawh hrim2 lai mu” tiah tha rak pek kha an lunglomh tertu le an thathawh tertu a si i kan upat/tihzah nak langhter nak zong a rak si deuh.
c. Mibu hmai ah na upatnak na langhter lai
Nu tampi nih kan i palh tawn mi cu pasal le nih an kan dawt ai pat tiin mi hmai i pasal le tihzah tim loin kan teinak langhter kan i timhtawn mi hi a si. Research tuahnak ah pa 100 ah 100 nih an chim mi cu “A faakngai mi le ningzak ah kan ruah mi cu kan dawtmi kan nupi le nih mibu hmai i an kan soi, kan chanbaunak chim le zeirel lo ngai i an um i capo awsawn nawn i an kan tuahtomi khi a si” tiah an chim. Pa pakhat nih cun,“ ka nupi nih zei a ka rel lo hmanh ah mibu hmai tel ah hin cun hong ka upat thiam seh law ai ning ko” tiah a chim bal ve. Zei tluk in dah hi thil hi a biapit ti ah cun, “mi hmai i kan pasal le dainak in kan capo hna rua tiah kan rak ruah mi zong khi an nih caah cun hremnak tluk in a fak mi ah an ruah khawh”ti a si.
Cucaah, nu nih kan i ralrin awk a biapi ngai mi cu na dawtmi na pasal kha mi hmai ah capo awsawn phun i na biachawn lai lo i, an chanbaunak lang zong in na dehdai lai lo, na tihzah upatnak kha langhter nai zuam lai. A biapi bik mi cu “mibu hmaiah na pasal a ning na zahter lai lo i, a thatnak le a thiltikhawh mi kha a sining tein fak le lomh” naa zuam lai. Cu ti tuahnak nih cun na pasal a lung na lomhter i na dawtnak upat nak na langhternak pakhat zong a si fawn.
2. A lenglei na langhning ning a biapi ve
Lainu tampi nih kan i palh sual tawn mi cu pasal kan ngei cang ai pat tiin, kan nungak lio bantuk in i thianhhlimh zuam ti loin, top hnok le thlahdorh ngai in kan um tawn mi hi a si. A ngaingai ah cun Pa hi “hmuhnak biapi i a chiami (visual minung)”an si hna, ti si.Nu nih chia ferfur piin an umpeng tik ah cun,a thli tein an pasal le an lung a donghter in an seihpiatter tawn hna. Pa pa 10 ah 7 nih lungrual tein an chimmi cu “Kan nupi le nih pasal kan ngei cang aipat tiin thlahdah tuk in an um i an lenglei langhning usa an pek lo tuk i hnoktuk hna i an um ah hin cun a poi kan ti pah ko ee, zei i an kan rel ti lo mi ko a lo” tiah an chim.
Cu caah, a lenglei na langh ning le nai tuahtamh ning kha na pasal caah cun a biapi ngai ti nak a si. Cu ti chim tik ah, hnipuan tha tha i fenh i aih le i tamhmawih in caan laak kha chim duh mi a si lo.Mah le sikhawhtawk tein, thianghlim te le piang tein um kha chim duh mi a si deuh. (eg.,a thau tuk mi hna kha exercise tuahpiak deuh, sam thurhbung pi a um mi hna kha mil tein chiah piak, pum thianhhlimh i zuamdeuh tbk…). Cucaah, nu nih theih a herh mi cu nai thianhhlimh i tla virver tein na um tik ah na pasal kha a thli tein aa lawm i, mi hmai zongah a hmai hngal. Cu ti i mah le mah i zohkhenh/thianhhlimhnak nih hin kamkhat lei in kan pasal le kan dawtnak kan langhternak zong a rak si ve.
3. Nu le Va sinak (Sex) kong ah
Bible Text:Pa nih a nupi cungah a tuah awk a simi rian kha tlamtling tein tuah seh law nu zong nih a va cungah tuah ve seh; an herhnak ah khan an lung i riamhter ciocio hna seh. Nu hi amah pum bawi a si lo, a pum bawi cu a va kha a si;(I Kor.7:3). Innchungkhar ah a biapi bak mi cu nu le va si nak (sex) hi a si nain,laimi mi tampi nih hi kong theihhngalh nak ah kan chanbau hna. Laimi hi nu le va sinak (sex) kong ah kan theihnak a tlawm i, ningzah thil ah a ruatmi kan tampi. Sihmanhseh law, a thli in kan i buaipi mi thil a si tung.
Sianginn ka kai lio ah ka hawinu he a innchungkhar kong bia kan i ruah i a ka chimh mi cu “nu le pa kan duh ning hi cu a rak i khat lo. Nu nih hin cun kan pasal le sin in dawtnak (yuhwah cinnahmuh) kan duh nain, pa nih hin cun dawtnak an langhter ning hi nu le va sinak (sex) in a si deuh tawn” a ti. Cu caah, kan theih a herh bak mi cu“pa nih hin nu nak in nu le va sinak (sex) an herh deuh i an hal deuh” ti hi a si i kan pasal le duhnak kha biapi i ruahpiak ve kha a si. Pa an kokek sining ah hin nu le va sinak (sex) lo cun dawtnak taktak timi hi an feel kho lo, ti si.
Pa nih a duh mi nu le va sinak (sex) kha tlamtling tein nu nih apek khawh lo caan a tam ah cun pa a ruahnak le a feeling zong hma a put ter i “ka nupi nih hin, a ka duh ti rua lo” timi feeling tiang a chuahter i lungdonghnak an ngei. Cu nih cun, thilsual tampi nu le va kar ah a chuah ter, ti a si. Nu nih kan theih awk cu, “Pa caah cun hi nu le va sinak (sex) hi taksa hiarnak (physical need) sawhsawh lawng a si lo i a thinlung ruahnak (emotion le feeling) tianghe aa pehtlaimi thil a si,” ti hi si.
Laimi nu tampi cu fa tamdeuh vun ngeih hnu in cun nu le va sinak (sex) lei ah an lung um ti lo i, an thatho kho ti lo. A voitam tikah, pasal le cu an lung a zor i, an ingpuan le thintawi zong a fawi i thildang vialte zong kha a buai a fawi cang. Cucaah, nu nih kan pasal le kan dawttaktak hna ah cun a sinak te hi theihthiam piak i, kan pum zohkhenh i thlopbul zong hi kan rian nganpi a si ve.
Cucaah, hi nu le va sinak (sex) hi innchungkhar ah tawh tlaitu bik a si ve caah Nu zong nih hi sex kongah hin ningzak thil lawngah ruat lo in a caan zong kan pek i, kan lung i luhter zong a hau, zeicaah tiah, kan chim cia bang, hi sex hi pasal le kan dawtnak hna he aa then kho mi thil an si lo piin ah an thinlung ruahnak cawlcanghning (emotion le feeling) tianghe aa pehtlai mi thil a si caah si. Nu nih“a pasal kha nu le va sinak (sex) diriam te le lungtho tein a pek tikah a pasal kha aa lawm i a nupi dawtnak kha tling tein hmuh tluk ah aa ruah”.
Acunglei thil pa (3) hna hi nu hna nih kan theih ngai ko tung hna nain biapi ah kan rak ruah tuk lo mi thil hna an rak si tawn. Sihmanhseh law, nu le va karah dawtnak a karh i chungkharnuam sernak dingah Nu leikap in kan theih/tuah awk thil biapi hna an rak si. Cucaah, Biapi tuk i a ruah awk kan rak theih lem lo mi hna zong hi, kan pasal le kan dawtmi hna caah cun thil biapi an rak si kho ko ti hi thei in, hmailei ah ralring tein kar hlang in dawtnak biapi a chia i tuahsernak ah a langhter tu chungkhar nu/pa si i zuam hna u sih. Amen!
Note: a cunglei i (“ ”) chung tial mi cafang phei hna khi “Shaunti Feldhahn” nih a tial mi “what you need to know about the inner lives of men” ti mi cauk chungin tambik lak mi bia hna an si.
By
Pastor Dawt Cia (Salem Baptist Church, Tahan)
No comments:
Post a Comment