Leviticus 16: 8 "Azazel" Timi Khi Zeidah A Si?

Biadomhnak: 

"Aaron nih meheh pahnih hna cungah cun camcawh fung a khiah lai, camcawh fung pakhat cu Bawipa caah, a dang pakhat cu Azazel caah. 9Cun Aaron nih Bawipa ca camcawh fung a tlaknak meheh cu a lak lai i sual thawinak ah a thawi lai; 10sihmanhsehlaw Azazel ca camcawh fung a tlaknak meheh cu a cungah remnak ser awkah a nung in Bawipa hmaiah chuahpi a si lai, ram lakah Azazel sinah hei thlah a si nakhnga" (Lev. 16:8)

Judah tlangbawi ngan Aaron nih, kum khat voikhat lawng a rak tuahmi Israel miphun dihlak sual raithawinak (Yom kipur) Ni ah meheh tum pahnih a chuahpi hna. 'Bawipa caah' timi camcawh fung a tlaknak meheh cu raithawinak caah thah a si; nain 'Azazel caah' timi camcawh fung a tlaknak meheh cu a nung in "Azazel"sin ah thlah a si.

Hi kaa i "Azazel" timi hi zeidah a si, timi biahalnak hi a biapi ngaingai. Micheu nih "Satan a si" an ti. Micheu nih "thlahmi meheh min sawhsawh a si" an ti i micheu nihcun "hmunhma min a si" tiah an ti ve. Zeidah a hman, zeidah Baibal cawnpiakning deuh a si, timi tawi tein kan zoh lai.

A. "Azazel" cu Satan a si kho maw?

Hebrew biafang in "Azazel" timi hi Lev. 16:8; Lev. 16:10; Lev. 16:26 ah voili a lang. Hi bia fang hi hlan lio Hebrew holh in ttialmi cauk hlun pawl nih "Satan" an ttialnak bia-hram (root word) he aa khat, tiah miche nih an ti. Cucaah "Azazel" sin ah thlah a si, timi cu "Satan" sin ah thlah a si, tinak a si tiah an ti.

Sual Raithawi Ni ah tlangbawi ngan nih Azazel sin ah thlah dingmi "Meheh" cung i chiat a serhnak le biachia a chimmi vialte zong kha Satan chiatserhnak le mawhchiatnak lawngte an si dih an ti.

atu kan relmi Biakam Hlun sual raithawinak hi Biakam Thar Jesuh sual raithawinak a langhternak (Heb. 10:1) a si caah Biakam Hlun tlangbawi nih Satan sin i rai a thawi ahcun Jesuh khrih thihnak zong kha Satan sin ah pekmi a si ve, tinak a si hnga. Cucu cawnpiaknak hman lo a si!

B. "Azazel" cu "Meheh" min a si kho maw?

Leviticus 16:10 kan rel tik ah, tlangbawi Aaron nih meheh pahnih cung ah camcawh fung pahnih a thlak, timi kan hmuh. Meheh pakhat cungah "Bawipa caah" timi camcawh fung a tla i a dang meheh pakhat cung ah "Azazel caah" timi camcawh fung a tla ve. "Azazel caah" timi fung a tlaknak meheh cu "Azazel sin ah thlah a si" (Lev. 16:10) tiah fiang tein kan hmuh.

Cucaah "Azazel" cu meheh min cu a si kho lo hrimhrim. An biafang aa lawh pah hmanh ah, hi Baibal context ahhin cun "Azazel  cu meheh min siloin Meheh an hei thlahnak, Meheh an hei pekmi minung/thil min tu a si deuh. Cucaah Azazel cu amah meheh min lila a si ti cu a Baibal context he aa kalh!

C. "Azazel" cu hmunhma min a si kho maw?

Judah miphun nih pupa chimchinnak in an ngeihmi phung (Oral Tradition) ning ahcun, "Azazel caah timi Meheh ramlak i an hei thlah tikah, a duh poah in cu meheh cu a vak lo, ti a si. A thlah tu pa nih a dawi i khum pang ah a thlak, a thihter ti a si. Hihi Talmud timi Judah phung cauk pakhat nih hiti hin a fiangter: "a nung in ram lak ah thlahmi meheh pum cu a hnakmi lung ah suk chih a si caah a kee dong zong an kiak dih" tiah a ti.

Tamuld cauk Yoma 67b ning in "Azazel" timi hi sullam a tlawm bik pahnih a ngei kho:

Pakhatnak ah, "Azazel" ti cu a hakmi, a hratmi tinak a si kho. "Azazel" cu Hebrew bia-hram "Az" timi in a chuakmi a si. "Az" ti cu "a thawngmi, a hakmi" tinak a si.

Pahnihnak ah, "Azazel" ti cu a hak bikmi tlang, tinak a si kho. A fekmi (or) a hak tuk hringhranmi tlang tinak a si kho an ti.

Hi sullam pahnih kan zoh tikah, Meheh an thlahnak hmunhma min si he aa dawhtlak ngaingai tiah ka ruah. "Azazel sin ah" timi "sin ah" zong hi "lei ah" ti he an sullam aa khatmi a si. Phun dang in chim ahcun Meheh cu a hak tukmi Azazel tlang lei ah thlah a si, tiah ti khawh a si.

Hi fianternak hi fehtertu thil pahnih a ngei. Pakhatnak ah, Jerusalem khua he aa hlat tuk lomi hmun ah, "Har Azazel" timi tlang pakhat a um. Cu tlang cu lung hak, lungzum lawngte nih a khuhmi tlang a si. Hi tlanglei ahhin Meheh kha an rak thlah i hi tlang lungpang lak ahhin thlak le a pum khuai a rak si, tiah Judah miphun tlangbawi thiamsang pawl zong nih an zumh ve.

Pahnihnak ah, Biakam Hlun tlangbawi nih kum khat voikhat rai a thawinak cu Biakam Thar Jesuh khrih nih sual rai a thawinak hmelchunhnak a si (Heb. 10:1-10) caah Jerusalem hau leng, ramlak i thah a sinak langhtertu a si, tiah ka zumh. Prophet hi Jerusalem hau leng ah thah phung a si lo, (Luk. 13:33) sihmanhsehlaw Jesuh Khrih cu hau leng ah thah a rak si. Hi thil vialte a thlam in a rak langhter chungtu cu Biakam Hlun tlangbawi raithawinak a si (Heb. 10:1).

Cucaah Lev. 16:8 i "Azazel" timi cu zeidang siloin raithawinak Meheh an hei thlahnak hmun Har Azazel a si, tiah kei nihcun ka zumh.