Wednesday 12 November 2014

Khrihfa Baibal: Pathian Cauk Ngeihchun



(Part I)
Baibal Cu Tial le Ven A Sining Nih Pathian Cauk A Si A Langhter


Biahmaithi:
Hindu biaknak zong nih Cathiang (Vedas) an ngeih, Muslim biaknak zong nih cathiang (Quran) an ngeih i Buddha biaknak zong nih cathiang (Tipitaka) an ngeih cun kan nih khrihfa zong nih Cathiang (Bible) kan ngeih ve. Muslim nihcun Quran cu biakam pathumnak (the third testament) a si, an ti. Khrihfa Baibal zong Pathian bia a si ve ko, tiah lunglawm tein an cohlan ko. Buddhist zong nih khrihfa Baibal zongah Pathian bia aa tel ve ko, tiah an zumh. Asinain kan nih khrihfa tu nihcun biaknak dang Baibal vialte cu Pathian bia ah kan pom kho nemman hna lo. Khrihfa Baibal lawng hi Pathian bia a si, tiah kan ti. Zeitindah kan ti khawh?


                               
A.  Baibal Cauk Tial A Sining:
 Baibal hi kum 1500 chung hrawngah minung 40 nih an tialmi a si. Genesis khi 1440 BC hrawngah tial a si i Biathlam cauk khi AD 90 hrawngah tialmi a si. Cun Baibal tial a rak si lioah hin “khah…ra u, Baibal tial tuah hna u sih”, tiah thutkhawm in an tialmi a rak si lo. Vawlei ramthen pathum Africa, Europe le Asia ah; holh phunthum Hebrew, Aramaic le Greek holh in,  dirhmun le sining aa dang ciomi minung hna nih, an sinah Pathian aa phuanning cioin, an rak tialmi a si.

Cucaah Baibal cu khat le khat aa kalhmi zong a um awk a si hrim ko, tiah micheu khat nih an ti tawn. Asinain kan Baibal a thok in, a dongh tingah hin aa kalhnak pakhat hmanh a um lo. Baibal chungah hngalhhar mi cu tampi a um asinain aa kalhmi cu a um lo.  Biakam Hlun khi Biakam Thar loin a tling lo. Biakam Thar zong khi Biakam Hlun lo cun sullam ngei lo le mangbangza cauk mem a si ko hnga. Biakam Hlun a hramthok in Biakam Thar donghnak tiang, an dihlakin, Pathian le minung karlak pehtlaihnak kong an chim cio dih. Cu kong an chim cio tikah ukkhat le ukkhat karlakah aa kalhmi pakhat hmanh a um lo. Sining aa dang ciomi minung 40 nih kum 1500 chungah an tialmi cazual cu a dihlakin fonh an si tikah, mipakhat nih biatlang pakhat itar in, cauk pakhat a tialmi bantuk tein, ikalhnak zeihmanh a ngei lomi cauk pakhat BAIBAL ah a chuak ko!

B. Baibal Cauk Ven A Sining:
Baibal cu Pathian nih vawlei dongh tiang a hmun dingin thaw a chuah hnawhmi a si caah, Pathian nih nunnak pek tiangin Baibal venhim duhtu minung chankhat hnu chankhat in  aa chiah peng hna. Baibal veng himtu hna lakah biapi cem asimi hna cu catialnak capar hmanh a rak um hlan, saphaw cungah Baibal a rak um lio caan i veng himtu hna kha an si. Nihin ahcun computer thiamnak / technology a san tuk cang caah cazual pakhat tlau lo dingin kilven hi a har tuk lo. Baibal cauk hi a dihlakin khang hna sehlaw, Bible software vialte le vawlei cung computer dihlak an khangh chih dih lo ahcun, suimilam pakhat ah duhzat in print than colh, a si ko hnga. Hlan lio chan thil sining cu aa dang ngai ngai. A sunglawi tukmi Pathian nawlbia kha lungtlak le saphaw chung hna ah tial an rak si. Voikhat an kuai le an rawh sual ahcun Pathian phungbia cu a tlau thai ding a rak si. Cucaah van le vawlei sertu Pathian phungbia cu a tlau sualnak hnga lo, tha tein ven a rak si.

Cu Baibal cauk vengtu hna cu “Scribes”  tiah auh an si. Hi hna hi kan Lai Baibal Thiang ahcun ‘phungbia cawnpiaktu saya’ a timi pawl khi an si. “Scribe” hi “Sopherim” timi biafang in a ra mi a si. A sullam cu  “Baibal (Moses cauk dihlak: Genesis-Deutronomy) biafang tiang a rel/zah dihtu” tinak a si. Scribes hna rian hi a biapi taktakmi a si bantukin a har zong a har taktakmi a si fawn. An rian cu Cathiang/Baibal a rawh/tlau sualnak hnga lo copy tuah hi si. Baibal an copy tikah zulhphung pakua an ngei:

1. Cathiang tialnak caah siseh, casual temnak caah siseh, dotlat lonak zeihmanh a ngei lomi saphaw a hman lai.
2. Saphaw hmaikhat ah tlang 40 nak tlawm a tial lai lo i tlang 60 nak tam deuh a tial fawn lai lo.
3. A tialnak cahang cu a nakmi le a hriamharmi te, a si lai.
4. Cathiang a tial pah in a tialmi biafang kha aw thangin, a chim pah lai.
5. Pathian min thianghlim YHVH (Jehovah) timi tial laiah cafung par tha tein a hnawh lai i a pum dihlak ti in aa kholh lai.
6. Nawlbia cauk an tial dihin a ni 30 nakah, zoh thannak ngeih a si lai i, saphaw zual pathum ah a palhnak hmuh a si ahcun a tial ciomi cu a dih lakin hlawt i a tharthokin tial than ding.
7. A cafang, biafang, le para tthenmi vialte tha tein rel dih a si lai i, original biafang umzet he aa khat hrimhrim lai.
8. Cathiang copy mi cu biakinn chung/synagogue chung tibantuk hmun lawngah chiah a si lai.
9. Pathian bia tialnak cauk cu hrawh phung a si lo caah tha tein fim asiloah vui an rak. 


Kan Biakam Hlun cauk chung lawng ah khin YEHOVAH timi hi voi 6518 a um. Zei bantukin a kih zongah scribe hna nih ‘Yehovah’ timi biafang an tial lai ahcun an i kholh ta hrimhrim an hau. Nikhat ah voi 20/30 an i kholh caan zong a um lai. Tuchan ca kan copy bantukin cauk pakhat hei zoh i …“kan pathian…kan pathian” tiah biasau deuhin izoh i ..."kan pathian" tiah tial a ngah lo. Saphaw pakhat chungah a ummi biafang “kan pathian” timi khi tial an duh ahcun an va kal i ‘k’.. pakhat te lawng khi an zoh i “k…k…k’..tiah aw thangin an chim buin khatlei saphaw cung ahcun ‘k’ cu an va tial. A rau taktak. Cu bantukin harsa ngaiin a thla thla in an tial hnuah cahmai pakhat ah biafang 3 an palh sual ahcun, a thar in caw thah than i saphaw a ro dih hnuah a hram thok in tial than a hau. A har taktak.



Hi tlukin a harsa mi rian a si ko nain hi riantuan awk ahhin a pum aa pemi minung tampi an rak um peng zeicatiah a nungmi Pathian Bia copy tuahtu/kilvengtu kan si ti kha fiang tein an hngalh caah an lung aa lawm zungzal. An phunzai bal lo!


                                                                 Donghnak
Biaknak kip nih cathiang cu an ngeih cio tak ko. Asinain khrihfa kan Baibal bantukin tial asimi le tial si lioah ven asimi cathiang pakhat hmanh an um lo. Kan khfihfa Baibal hi cu a phun dang hrimhrim ko. Khrihfa Baibal tialtu cu minung 40 an si nain minung pakhat tialmi cauk ukkhat tlukin aa rem/aa kalh bak lo. Hi nih a fiangter mi cu minung catialtu 40 hna phenah catialtu taktak pakhat aum i cucu PATHIAN a si, tihi fiang tein a kan hmuh sak.
 

No comments:

Post a Comment