Asiah Khrihfa Kan Founder Jesuh Cu Pathian Umchun A Si Kun Ne Maw?

                       

                                                        (Part II)

                    Jesuh Cu Biaknak Founder Dang Vialte Nak In A Ngan Deuh

Hramthoknak le donghnak a ngei lomi biaknak founder cu Jesuh lawng a si. Jesuh Khrih Chuahning le thihning bantukin a chuahmi le a thimi biaknak founder dang an um lo. Jesuh a nun tlukin a tlingmi le soi awk um loin a nung khomi biaknak founder dang an um lo. Jesuh bantukin vawlei misual sual thianhnak caah a nunnak raithawitu biaknak dang founder an um lo. Thawhthannak in thihnak cungah a nawlngeihnak a langhter khotu, Jesuh bantuk biaknak founder dang an um lo.

               Jesuh cu Islam Founder Muhammad Nak In A Sang Deuh

Muslim (Islam) biaknak founder cu prophet Muhammad a si. Muhammad nihhin Jesuh le Moses chimmi “Pathian cu pakhat a si, Pathian cu van le vawlei sertu a si, ti le Pathian cu van le vawlei zawh leng a si, timi hi a zumh ve. Islam biaknak le khrihfa Baibal hi aa khahnak tampi a um. Tahchunhnak ah Abraham nih Hargar le a fapa Ishmael a dawi hna hlan Genesis 1-16 tiang ahhin cun kan Baibal chimning he aa khat ngawt. Sihmanhsehlaw Genesis 16 hnu khin, khrihfa Baibal nih Isak kongin a zulh i, Islam cawnpiaknak nih, Abraham inn a chuah tak hnu in, Ishmael cungah zeidah a cang, titu biapi in a hun chim ve. Prophet Muhammad cawnpiaknak cu then nga ah then khawh a si:

1. Allah lawng hi a dikmi Pathian a si.

2. Allah nih prophet tampi a thlah hna cu hna lak ahcun Moses le Jesuh zong an itel ve asinain Allah prophet ngan bik le hnudung cem cu Muhammad a si.

3. Quran hi biaknak cauk vialte lakah nawlngeihnak sang bik ngeitu a si. Nawlbia cauk, Psalms le thawngthabia cauk hna nak in a sang deuh.

4. Pathian le minung karlakah riantuantu vanmi tampi an um, a cheu cu an tha i a cheu cu an chia.

5. Thawhthan niah hodah van a kai lai i, hodah Hell a tla lai ti cu, pumpak cio tuahsernak zohchun in biakhiah a si te lai.Van kainak lam ahcun nikhat ah Shahadah (pathian dang hohmanh an um lo, Allah lawng pathian a si; Mahammad cu Allah prophet a si) voitampi chimnak, nikhat ah voinga thlacam, kum khat ah thla khat rawl ulh, sifak thilpek le hmun thianghlim Mecca tlawnnak hna aa tel.

A. Jesuh Khrih nih Muhammad nak ngan deuh in aa chim:

Muhammad nihcun Allah prophet (minung sawsaw) ka si, a ti. Asinain Jesuh nihcun Pathian ka si, a ti. Jesuh nihcun khuaruahhar thil tampi a tuah nain Muhammad nih khuaruahhar thil a tuah bal lo. Jesuh cu thihnak in a tho than nain Muhammad cu a thi i tho than ti lo.

B. Jesuh Khrih nih a tha deuhmi khamhnak Lam a kan pek:

Muhammad nih khamhnak cokhawhnak lam taktak a chim kho lo. Allah duh zawng le lawmhternak lam tu, a chimh hna. Jesuh nihcun van kainak lam a kan chimh lawng siloin kaikhawhnak ah a herhmi raithawinak vialte a kan tuahpiak dih.

C. Jesuh Khrih nih zohchun awktlak deuhmi nunzia a kan pek:

Prophet Muhammad cu a thih lai kum 10 chung raltuk in a can a hmang. Nupi pali leng ngeih lo dingin a zultu pawl pawl sinah a chimmi a mah lila nih a buar (pali nak tam a ngeih). A mah nih a sermi zulhphung Mecca leiah a kalmi chawlettu hna le hmun thianghlim a tlawngmi hna damiah teihnak in a buar. Teirulchamnak lo dingin mi a cawnpiak nain a mah nih a ral hna sinah teirul a cham fawn. Jesuh nihcun Pathian nawlbia a buar bal lo lawng siloin amah chimmi zong a buar bal lo.

                                

             

                        Jesuh Khrih cu Hindu Guru nak in a lianngan deuh

“Guru” timi cu Hindu biaknak ah cawnpiaktu ngan auhnak min a si. Hindu cathiang hi relnak sawhsawh in theihkhawh a si lo caah Guru sin in, an cawn hrimhrim a hau. Cucaah an nih cu cathiang cawnpiaktu an si caah, ‘mithiang’ an ti hna. Hi mithiang hna hi an thih hnu tiangah, pathian minungah a hung cangmi bantukin, biak zong an biak hna. An cawnpiakmi hna cu minung hi an tuahsernak zulh in, zeitikhmanh ah dong ti lomi hrin-kirnak (reincarnation) in khamh a hau, ti a si. Cu luatkhawhnak ahcun mi pakhat nih a ruahnak kha a mah le mah zeizong vialte a chuahnak Brahman tluk ah aa hmuh khawh tiang a kauhter a hau, tiah an ti. Biadang in chim ahcun pumpak cio nih pathian an sinak an hngalh cio a hau. Cu bantuk hngalhnak cu Yoya tuahnak lawngin hmuh khawh a si, an ti. Yoya hi phun 4 an ngei:

@ Jnana Yoga: hlan lio catial pawl le chunglei lung pekin ruahnak in khamhnak conak.

@ Bhakti Yoga: pathian tampi lakah a hleice in pakhat sinah ipek thopnak in khamhnak conak.

@ Karma Yoga: thil tha tuahnak in khamhnak conak. 

@ Raja Yoga: na pum,na  thawchuah  le ruahnak hna ukkhawhnak caah tuahmi yoga.

A.  Hindu Guru nak in Jesuh Khrih cawnpiaknak a cungnung deuh:

Orthodox hindu pawl nih misifak cu bawmh ding an si lo, zeicatiah sifahnak cu an caah khuaizing chiahpiakmi hrimhrim a si, an ti. Jesuh nihcun “na innpa kha nang mah naa dawt bantuk in va daw hna” tiah a kan cawnpiak. Hi kaa ah innpa a timi hi tanpi a herhmi ati duhnak a si zong a fianter chih fawn. Hindu Guru tam deuh nih an hnuzul pawl phaisa lei le horduhcuainak lei in an eihmuar hna. Guru lakah upat bik cem pakhat asimi Mahatma Gandhi hmanh nihcun pei a nupi tang cungin nu dang cu a ih pi hna cu. Hi bantukin an pumsaduhnak an i sum khawh lo tikah “Kan palh” tiah an sual an i phuang ve ko. Asinain Jesuh cu sual phuan awk a ngei bal lo..a sual bal lo.

B. Jesuh Khrih nih Hindu khamhnak lamnak in a tha deuhmi khamhnak lam a kan cawnpiak:

Hindu cawnpiakning ahcun khamhnak cu hrin-kirnak (incarnation) ah aa vel aa vel i a donghnak ah “moksha”timi hrin-kirnak in luatnak an hmu, tiah an ti. Nain Jesuh nihcun zumhnak thawng lawngin khamh nan si lai, tiah a kan cawnpiak. Zumhnak thawng lawngin khamhnak coding a ti tikah zumh ding mipa a mah Jesuh kha, minung khawhnak  pe khotu Pathian taktak a si zia a tuahsernak in tehte a langhter fawn.

                                            Jesuh khrih cu Buddha nak in a ngan deuh

Buddha biaknak founder cu a min ah Gautama Buddha a si. “Buddha” timi cu “hngalhermi” (enlightened one) tinak a si. A cawnpiaknak hi a tlangpi in the “Four Noble Truths” timi ahhin aa fun:

1. Nun hi harsatnak in a khat.

2. Harsatnak cu rumduhnak le nuamhduhnak nih a chuahpi mi a si.

3. Harsatnak cu duhnak (desire) kan ngeihmi thahnak in tei khawh a si.

4. Duhnak (desire) cu zulhphung 8 zulhnak in thah khawh a si.

 Zulhphung 8:

1.    A hmanmi hngalhnak

2.    A hmanmi duhnak

3.    A hmanmi chimnak

4.    A hmanmi nuning

5.    A hmanmi riantuantuannak

6.    A hmanmi tanlaknak

7.    A hmanmi ruahnak

8.    A hmanmi inunpinak

Buddha cawnpiaknak nih aa tinhmi hi van cung kai le Pathian he umti a si lo; harsatnak, duhnak le ruahnak hman lo vialte a dihtertu nirvana phanh a si. Mahayana Buddha pawl nihcun Guatama cu khawmhtu a si, an ti nain Theravada Buddha pawl nihcun Guatama chimning tein khawhtu cu a si lo, tiah an ti. Guatama nih khawhtu ka si a ti bal lo. A thih lai teah a chimmi cu “Buddha cawnpiaknak nih lam an hmuhsak hna lai; na khamhnak caah nangmah tein tuan” tiah a rak ti hna.

A. Guatama Buddha Cawnpiaknak nak in Jesuh Khrih cawnpiaknak nih ruahchannak tha deuh a pek:

Buddha nihcun nun cu harsatnak lawng a si ko a ti lioah, Jesuh nih nunnak cu Pathian 

laksawng a si caah nuam tein hman awk a si, tiah a ti (John 10:10).

B. Jesuh Khrih nih a tha deuhmi khamhnak lam a kan pek:

Buddha nihcun tha tein na nun ahcun saram tha deuh (minung tbk.) ah naa cang lai i, chia deuh in na nun ahcun saram chia deuh ah naa cang lai, tiah a cawnpiak. Nain minung pakhat cu a thih tikah a mah a thih cang caah saram ah maw, minung ah maw, aa can than zongah a mah a si ti lo: midang a si cang. Asinain Jesuh nih a kan kamhmi khamhnak cu a rawk khomi kan taksa pum hi a rawk kho lomi thlarau pum ah ser i a zungzal in “kan mah” siter tung i a thinga thlarau thawnnak hmangin kan sining thlenpiak hi a si.

                                              

                                                          Tlangkawmnak

Khrihfa kan founder Jesuh Khrih cu a chuahning, a thihning, a nunning, a cawnpiakning, a cungah a cangmi thil vialte, a khuaruahar thiltuahmi vialte, prophet hna nih a kong an rak chungmi vialte a tlinning le vawlei tuanbia a lehthal ning dihlak zoh tikah mi lian ngan pakhat sawhsawh siloin minung sinah, Pathian tinhmi a tlinnak hnga, a hung langta mi, Pathian hrimhrim a si ko, ti cu a fiang tuk. Jesuh dah ti lo khawhtu Pathian dang hohmanh an um lo. Jesuh Khrih cu Pathian umchun a si.