Thursday 15 December 2016

"Xmas" timi biafang hi Satan hriamnam cu a si taktak maw?

Biadomhnak:

"X'mas timi biafang hi, Khrihfa nih kan hman hrimhrim awk a si lo" tiah fakpi in a au pitu Pathian mi hman le mibuu tampi vawleicung ah an um.

The New York Times, The Times, The Guardian, le BBC hna nihcun "Xmas" timi biafang cu Khrihfa nih kan hman lo ah a tha, tiah an ti. Evangelist minthang Franklin Graham le CNN thawngzamhnak riantuantu minthang Roland S. Martin zong nih "Xmas timi biafang cu kan hman hrimhrim awk a si lo", tiah an ti ve. Cu bantuk in "Xmas" biafang hman a duh lomi hna nih, "Xmas" timi biafang hi zumlotu hna nih "Christ" biafang hi tlauter an duh caah, "Xmas" tiah an tialmi a si, tiah an ti. Cucaah "Christmas" ti loin "Xmas" kan hman ahcun, khrihfa nih kan ngeihmi biaknak puai sunglawi "Christmas" chung in Jesuh Khrih (Christ) hloh riangmang i vawlei puai sawhsawh ah serpiak a kan timtu Satan riantuannak va dirpi le va ttanpi khi a si, tiah an ruah. 

Asi ahcun, "Xmas" timi biafang cu, cu tluk luammam in ttih a nungmi biafang cu a si taktak maw? Nang ta zeitinda na ruahning a si ve? tawi tein ka hmuh khawh tawk in ka hun fianter lai i nan ruahning cio a tangah comment nan pek khawh.

A. "Xmas" timi biafang hi zumtlotu thawkmi a si lo

"Xmas" timi biafang hi zeitik set in dah hman thawk a si, tihi hohmanh nih fiang tein hngalh khawh a si lo. Micheu nih kum zabu 1st (1st century) AD in aa thawk cang, tiah an ti. Sihmanhsehlaw fehtertu tehte ttha zeihmanh an ngei kho lo. Micheu ve nih, kum zabu 13th (13th century) in aa thawk, tiah an ti ve. Nain an nih zong cu, fehtertu tehte ttha zeihmanh an ngei kho ve lo. Ahohmanh nih el awk ttha loin, a fiangmi pakhat cu "Xmas" timi biafang zapi sin ah biatak tein hman a sinak cu "kum zabu 15th" (15th century) ah a si, tihi a si. 

Kum zabu 15th lio, A.D 1436 ah khan, Germany pa Johannes Gutenberg nih cauk print nak seh a rak ser. Cucu vawlei nih a voikhat cauk print nak seh a hmuh a rak si. Hi lio caan ahhin, kut in hnuh chawm mi catialnak seh (type) in ca ttial a rak si caah, catial man a rak fak taktak. Cucaah zei ca an ttial poah ah, a tawi khawh chung tawi le a fiang ttungmi in ttial an rak i zuam. Hi lio caan hrawng ahhin, atu ni tiang kan hmanmi a tawinak in ttialmi (short-form/abbreviation) hi biatak tein hman hram an rak thawk. Cu caan cu "Xmas" timi biafang biatak tein Khrihfa cauk ah hman hram an thawk caan zong a si ve.

Kha lio caan Khrihfabu zong nih, tawi deuh tein le a fiang tthiamthiam ttung in ca tial an duh caah "Christ" a-iawh ah "X" hi biatak tein an rak hman ve. Cu ti cun, News paper le cauk chuahnak kip nih "X" cu Christ ai-awh ah a phunphun in an hun hman cang. Tahchunhnak ah, "Christian" ai ah "Xian" an hman i "Christianity" ai-ah "Xianity" an rak hman. Cu ti cun, "Christmas" ai ah "Xmas" timi hman zong cu zapi cohlanmi (theihthiammi) ah a hung cang i Canada ram hna ahcun A.S 1898 ah "Xmas" hi post (sateih) cakuatnak ah cohlanmi a si, tiah fianternak zong an rak tuah.

Khah, a pakhatnak i kan hngalh awk ah ka duhmi cu, "Xmas" timi biafang hi nai tein zumlotu nih Khrihfa phung hrawhnak caah an sermi a si hrimhrim lo. Cucaah nihin Khrihfa nih ral ttih in ttih i hring doh in doh awk biafang a si lo, tihi a si.

B. Christ aiawh ah "X" hman cu Khrihfa tuanbia nih a fehtermi a si

Khrihfa tuanbia ah, tuanpi in Khrihfa mi hna nih "Christ" ai ah "X" an rak hmannak hmuh khawh a si. Kum zabu 1st le 3th karlak ah, Khrihfa hmelchunhnak (symbol) cu "Chi-rho" tiah an rak auh. "Chi-rho" timi cu Greek biafang "Xpristos" (Christ) tiin lakmi a si. "Xpistos" biafang i a hramthok pahnih "X" (Chi) le "P" (Rho) khi hmun khat ah an ttial i cucu "Chi-rho" tiah an auhmi khrihfa hmelchunhnak cu a si. Hi khrihfa chingchiahnak hi A.D 313 ah Rome siangpahrang Constantine nih langhnak ah a rak hmuh i ral teinak caah a rak hmanmi "hmelchunhnak" kha a si. Chim duhmi cu, kha lio zongah khan, "Christ" ai-ah "X" an rak hman cang. 

A dang pakhat cu, Rome pennak tang khrihfa hna nih hmelchunhnak ah an rak hman vemi "Nga-zuk" te kha a si. Zeiruang ah dah, Khrihfa nih hmelchunhnak (symbol) caah "Nga-zuk" an rak hman, timi kan zoh hmanh lai. Ngak (fish) timi hi Greek holh in "ichthus" ti a si. "Jesuh Khrih Pathian Fapa Khamhtu" (Jesus Christ Son of God Savior) timi Greek holh in an biafang pakhat cio i aa thawknak cafang pakhat cio an lak tikah "ichthus" timi  a chuak. Cucaah "Nga-zuk" cu "Jesuh Khrih Pathian Fapa Khamhtu" timi langhternak caah an rak hman. Hi kaa zong ahhin, "Christ" ai-ah Greek biafang "X" an rak hman tthan.


Khah, za lak kan langhter cang bantuk in "Xmas" timi Greek biafang "Xpristos" in a rami a si; mirang nih "Christ" an timi hi Greek biafang "Xpristos" tiin a ra chinmi a si ve. 

Cucaah a par lei a simi mirang biafang "Christ" hmang loin, a biahram zong a si i Khrihfa hmaisa hna zong nih "Christ" ai-awh ah an rak cohlan i an rak hman ve ko mi "X" hman ruang ah "Xmas" cu khachia thilri ah kan ruah ahcun kan palh ngaingai hnga. Zeiruang ah dah, "X" an rak hman timi hngalh fian ahcun "Christmas" le "Xmas" aa dan lo zia kan fiang ko lai. "Xmas" tiin aa ttial ruang ah kan Lai tuakpi in "ex-mas" tiah rel awk a si lo; Greek biafang "X" (Ch aw a ngeimi) lungthin ah chiah-chih buin "Christmas" tiah rel tthiamthiam awk a si lai.

No comments:

Post a Comment