Wednesday 17 December 2014

Nau Hrawh Hmang Pawl Hi Pathian Nih Zeitindah A Tuah Hna Lai?


                                                                                Part II

 Nu Paw Chung Nau Nunnak Kongah Baibal Nih Zeitindah A Chim?  

 

“Fapawi nu” timi hi kan Baibal ah 27 a lang. English to Chin dictionary nih ‘nu paw chung i nau minung a tling rih lomi’ tiah a lehmi “fetus” tihi kan Baibal ah voikhat hmanh a lang lo.


Luke 1:36-41 ah Baibal nih Elisabeth paw chung naute kong a chim mi kan hmuh. Hika ahhin Baibal nih fiang tein, Elisabeth pawi mi cu Greek biafang in μωρό” tiah auh a si. A sullam cu “ngakchiate=babe” tinak a si. Jesuh cawrawl kuang chung a chuah hnuah Pathian nih hi μωρό=ngakchiate” timi biafang tthiam thiam hi hmangin a auhnak (Luke 2:12,16) ah kan hmuh. A chuak rih lomi Elizabeth paw chung nau, auhnak biafang le a chuak cangmi Jesuh auhnak biafang cu aa khat bak in Baibal nih a hman. Cucaah a fiangmi cu, Pathian mithmuh ahcun hrin cangmi ngakchia le pawi liomi ngakchia cu, minung sinak ah, an dirhmun aa khat bak. Nunnak ngeimi minung veve in a hmuh ko hna, tihi a fiang.

Ngakchia chimnak biafang dang pakhat “bawhte” timi hi Lai miphun nih kan ngeih rih. Hi biafang hi mirang nih “infant” tiah an ti i Job 3:16 ah kan hmuh. Job nih Infant=baawhte, timi biafang hi a nu paw chungah a rak um lio dirhmun chimnak ah, a hman ve. Hihi a chuak rih lomi le a chuak cangmi bawhte aa khat in Baibal nih a hmuhnak tete pakhat a si ve. Baibal nih nu paw chungum nau hi, a chuak cangmi ngakchia/bawhte he a danternak pakhat hmanh hmuh a si lo.

David siangpahrang pa nih “ka nu nih a rak ka pawi ah khan, misual ka rak si cang” Psam 51:5, tiah a ti. Hika ahhin David siangpahrang pa nih personal pronoun “I=ka” a hman. A sullam cu a nu paw chung a um lio ah khan, thitom sawh men siloin, personal pronoun (minung tling) a rak si cang, tinak a si.

  
Pathian nih prophet Jerimiah kha “paw chung i kan ser hlanah kan hngalh cang i na chuah hlanah kan thianter cang” tiah a rak ti (Jerimiah 5:1). Pathian nih nu paw chungum naute hi upa pehtlaih bantuk in a pehtlaihnak kong fiang tein, hi nih hin a kan cawnpiak.

Pathian nih Moses hmangin Israel mipi caah zulhphung a rak serpiak hna lio zongah khan, nau pawi nu kong hi felfai tein a rak telhchih. Nau pawi liomi nu a fa thih lak in a khawngtu cu, nunnak caah nunnak, timi phung ningin dantat a si hrimhrim lai, tiah Exodus 21:22-23 (holh dang Baibal ning in) ah kan hmuh.
A cunglei Baibal cacang kan zohmi lengah hin a dang tampi zohawk an um ko rih lai nain hi vial cawnpiaknak hin, nu paw chung nau kongah Pathian ruahning cu kan fiang ko cang lai, tiah ka zumh. Pathian nihcun nu paw chung nau le a chuak cangmi ngakchia/upa nunnak hi a thleidang hrimhrim lo: minung nunnak tling ngei veve ah a hmuh ko hnga. 


Hi bantuk in Pathian nih Baibal in a chimmi hi, nihin kan vawlei mifim zong nih a hman, tiah an fehter cang. Vawlei mifimsang scientist pawl nih an hmuh chuahmi cu:
“Minung pakhat nih nunnak cell “chromosomes” timi hi 46 kan ngeih, tiah an ti. Hi 46 hi nule sin in kan hmuhmi 23, pale sin in hmuh 23 a si, ti a si. Hi cell 46 hi nu ci le pa ci nu nauinn chungi aa ton bakah a chuakmi a si, tiah an ti. Cucaah nu paw chungnau hi nu ci le pa ci aa ton i a keuh sin tein, minung tling hrimhrim a si cang. Minung tling deuh a si khawhnak hnga zeihmanh chap hlei hau ti loin chromosomes 46 cu tling tein a ngeih cang. Cucaah nupaw chungnau cu a sem sin in, minung tling hrimhrim a si”, tiah fehternak an tuah.
  
“Nu ci le pa ci,” nu nauinn chungi aa ton in a zarh hnih nak ah “nau sem=fetus” timi hi a mah tein aa thawn kho cang. A zarh li nak ahcun kutke, lungthin etc. hna ngeih hram aa thok cang. A zarh nga nak ah an kutke, mithna hna hmuhkhawh an si cang. A zarh sarih nak ahcun tongh tham an thei kho cang. A zarh riat nak ahcun, a caan caante ah, an thawchuah an thok cang. Zarh hleihnih nak ahcun nu pawchungah cawl phukphak hram an thok cang,” tiah minung nunnak kong cithlattu nih fiang tein an langhter ve.


Cucaah dawtmi u le nau hna kan paw chungnau cu a zarh zeizetnak le a thla zeizetnak i kan thah zongah, minung nunnak thatu kan si ko. Nu paw chung nau thah cu, a lengchuak cangmi ngakchia thah he aa khat bakmi a si. News paper i “a pa nih a fa a thah, a nu nih a fa a thah” timi kan rel caan ahcun “aa..aa..aa.. a va rapthlak luammam dah!”, kan ti tawn. A chuak cangmi an fapa/fanu thattu an si ruangah a sual khun in kan zoh hna awk a si lo: a chuak rih lomi nau thattu he an dirhmun aa khat ko! An nih mitam deuh theih in an thah i kan nih mitlawm deuh theih in kan thah, cu lawng cu aa dannak a si. Paw chung nau thah cu Lai Nawn a si. Lai Nawn cu Baibal sual a si, a ti caah nu paw chungnau thah cu Lai Nawn sualnak a si ve. Zeitindah Baibal nih, lam dangin, sual a phawt rih? timi part III ah kan peh tthan lai.

No comments:

Post a Comment