Saturday 15 July 2017

Bible Hrilhfiah Thawngthachim cu zeidah a si?

Biadomhnak:

Bible ning thawngtha chim phun khat lawng a um. Cucu zeidah a si, ti ahcun zei bantuk thawng kan chim hmanh ah "a context tang ah a hrilhfihmi" thawngtha chim a si. Hrilhfiah timi hi mirang biafang "exposition" in a rami a si.  Mirang nih "Exposition" timi cu Latin holh "expositio" in a rami a si ve. "Expositio" timi a sullam cu "zapi hmuhkhawh awk in chiah" tinak a si. Cucaah Hrilhfiah Thawngthachim (expository preaching) cu "Text chung ah khumhchih a simi biatak, mizapi hngalh khawh awk in langhter/fianter" tinak khi a si.

Cucaah hrilhfiah thawngthachim (expository preaching) cu Baibal nih a rel hmaisa biktu sin ah a rak cawnpiakmi biatak kha, chanthar (atu chan zumtu) hna hngalh khawh le nitin an nun ah hman khawh awk in langhter, fianter le chim-phuan khi a si. Cucaah Baibal Hrilhfiah thawngtha chim a muisam fiang tein kan hmuh khawhnak hnga, hrihlhfiah thawngthachim a sinak muru phun 7 in a tanglei ka langhter lai.

1. Hrilhfiah Thawngtha chim ah thawngthachimtu nih hmaisa bik i hngalh a herhmi cu, Baibal tialtu nih chim ka thimhmi Baibal text hmang in, a carel hmaisa biktu a rak cawnpiakmi hna biatak hi zeiset dah a si? timi hngalh khawh hi a si.



Baibal tialtu nih a carel hmaisa biktu hna sin ah a kuat hnawhchan (tinhmi) hi, cu Baibal ca caang nih a cawnpiakmi biatak (theological message) cu a si. Cucaah cu biatak theih hmaisa loin Baibal kan i tlaih i Pathian nih a ti… tiah kan chim tawnmi tampi cu, kan taksa hnakhaw theih banh loin Pathian nih "ti khan ka ti ttung lo" tiah a kan timi a tampi lai!

2. Hrilhfiah thawngthachim timi cu Pathian nih kha Baibal text in a hmaisa bik reltu hna sin ah a rak chim cangmi atu kan mibu (Church member) sin ah amah Pathain lila hun chimter tthan khi a si.

Avoikhatnak Baibal chan mipi sin ah Pathian nih cawnpiak a duhmi biatak (theological message) cu a rak chim cang. Cu a rak chim cangmi zeitik hmanh i aa thleng lomi biatak te kha, thawngthachimtu nih atu kan mibu sin ah kan chim dingmi biatak cu a si.

3. Hrilhfiah thawngthachimtu nih a chim dingmi text nih a cawnpiakmi biatak cu, Baibal hrilhfiahning phun zulh in cipciar tein aa thimmi text, study a tuah hnu lawng ah a hmuh khawh lai.

Baibal text nih a chimmi Pathian biatak cu, Baibal ttialtu nih a hmanmi biafang hna hmang in hngalh khawh an si. Cucaah kan Text chung ah a ummi biafang vialte cu, a chim duhmi kan hngalh khawhnak hnga, tthim kawl bantuk bak in kan
kawl a herh.



4. Hrilhfiah thawngthachim ahcun, chim kan timhmi text aa tialnak velchum (context) ttha tein zohchih dih a herh.

Baibal cu ca (literature) a si caah, para/cacang pakhat a sullam hngalh khawhnak ding caah kha cacang/para a cungtang (literary context) ttha tein kan zohpiak dih a herh. Cun kan Baibal ttialtu pa nih hmun dang ah a ttialmi le a tlangpi in a duhzawng le biahmanning tbk. zohchihnak zong hi, atu kan text i aa tinhmi hngalh khawhnak caah bawmtu ngai an si ve. Cu leng ahhin, hi Baibal text hi zei bantuk khua-caan lio ah dah ttial a rak si  (historical context), hmaisa bik careltu hna nunphung, an ramkhel thlihran, an sipuazi tbk. hna nih hin, cawnpiakmi biatak hngalhnak ah a kan bawmh lawng siloin  cawnpiakmi biatak hrimhrim ah telh an si ve tawn.



5. Hrilhfiah thawngthachim awk ah thimmi text cu, Baibal ttialtu bialuanning (flow), tthenning (structure) le zeibantuk ca dah a si (literary style) zohchih tein thimmi a si a herh.

Kan text cu tuanbia (history) chung a si ahcun, a tuanbia tthen zulh tein sermon kan ser a herh, cakuat a si ahcun a para (passage) tthennak zawnte kan hngalh a herh etc. tibantuk in a tlamtlingmi sermon kan chim khawhnak hnga, hi tiang lawng ka chim lai, tiah kan duhmi poh thim siloin a ca sining nih a tthencheuning zulh tein sermon tuahding text kan thim a herh.

6. Hrilhfiah thawngthachimtu nihcun, lungthin hlerhlautu thil hmang in a thawngtha ngaitu mipi khuaruahnak a tlaih-khawh (influence) a herh.

Mitampi nih hrilhfiah thawngthachim cu mitkuhlem a si an ti tawn. Asinain cucu thawngthachimtu nih  thawngtha ngaitu mipi khuaruahnak an tlaih thiam lo caah a si tawn. Cucaah thawngthachimtu nih mipi khuaruahnak a tlaih khawhnak hnga, biaelnak (argument) le tahchunhnak (illustration) hna hi Baibal text fianternak caah, fimkhur tein, a hman a herh.

7. Hrilhfiah thawngthachim cu mipi lungthlennak le sual ngaichihnak chuahtertu a si awk a si.

Kan thawngtha ngaitu nih kan thawngtha ngaihnak in lungthlennak, nunthlennak le sual ngaichihnak kan text ah Pathian nih Baibal chan lio mipi zong a rak cawnpiakmi hna biatak (theological message) kha, nitin an nunnak ah an tontawnmi thil he pehtlaihter hnu ah, thukpi in an lungchung ah a luhnak le tahchunhnak in hmualpek a herh. Sihmanhsehlaw hi vialte phen ah, nunthlengtu taktak cu Thiang Thlarau a si caah thlacamnak le Pathian bomhhalnak daithlang lo tein ngaih zungzal hi a biapi tuk.

No comments:

Post a Comment